เนื่องในวันช้างไทย 13มีนาคม ของทุกปี ผมขอส่งภาพกิจกรรมที่ไปร่วมสัมผัสดูแลช้าง สัตว์ประจำชาติของไทย และการส่งสารสำคัญไปยังช้าง ชาวช้าง ชาวบ้าน และชาวเมืองในสิ่งที่แต่ละฝ่ายจะสามารถทำ เพื่อร่วมรักษาช้าง ให้เป็นส่วนหนึ่งของชาติและธรรมชาติของเราไปได้อย่างยั่งยืนขึ้น แต่ที่สำคัญ คือการพาช้างและคนเลี้ยงช้าง ให้ผ่านวิกฤตที่รุนแรงที่สุดในประวัติศาสตร์ของการเลี้ยงช้างเท่าที่เคยมีมาไปให้ได้เสียก่อนครับ
อุตสาหกรรมท่องเที่ยวยังประสบปัญหาหนักยิ่ง ทั้งที่ก่อนนี้เคยสามารถดูดซับช้างที่หมดงานชักลากไม้ในป่า จนช้างส่วนมากได้กลับมามีงานมีกินตามปางช้าง
เฉพาะที่เชียงใหม่ลำปางก็นับได้เป็นเกือบครึ่งหนึ่งของช้างเลี้ยงทั้งหมดที่มีในไทยแล้ว จำนวนมากคือช้างที่เคยเร่ร่อน หรือออกเดินทางหางานมาจากที่อื่น
ปีนี้ ผมจึงได้นำคณะอนุกรรมาธิการการจัดการทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืนของวุฒิสภาไปเยือนและรับทราบปัญหาความทุกข์ร้อนของช้างและชาวช้างในวันที่13มีนาคมที่ผ่านมานี้ ทั้งที่ลำปาง และเชียงใหม่ ส่วนงานด้านช้างป่านั้น แม้โควิดได้เอื้อให้ป่าหลายแห่งฟื้นตัวขึ้น ซึ่งดีต่อช้าง แต่ภัยที่คุกคามช้างมากขึ้นในหลายพื้นที่ คือควันและฝุ่นจากไฟป่าที่ทำให้กระทบต่อแหล่งอาหาร แหล่งน้ำ อากาศหายใจและถิ่นที่อาศัยของช้างป่าเช่นกัน
ผมขอฝากเสนอให้สังคมเราพิจารณาช่วยเอื้อเฟื้อต่อคนเลี้ยงช้างที่พยายามดูแลสุขภาพช้างอย่างเหน็ดเหนื่อยยิ่งในช่วงสองปีเศษที่ผ่านมาอีกครั้ง เพราะถ้าไม่มีคนเลี้ยงช้างที่ทุ่มเทเสียสละแบบไม่มีวันหยุดพักในการออกไปหาหญ้าอาหารมาส่งช้างที่ต้องดูแล และพาช้างไปกินน้ำสะอาดที่หาได้ยากขึ้นทุกวันแล้ว
ช้างเลี้ยงที่อยู่กับคนมาตลอดตั้งแต่เกิดนั้น ยังไม่มีทางสามารถพากลับคืนสู่ป่าได้เป็นจำนวนมากทีนใจหรอกครับ
และบัดนี้เริ่มมีหลายเจ้าของช้างที่บริจาคช้างออกไปเพราะแบกรับภาระไว้ไม่ไหวแล้ว
ปัจจุบัน มีช้างที่ได้ไปพึ่งพาอาศัยหลวงพ่อหลวงตา ตามวัดและสำนักสงฆ์ในพื้นที่ต่างๆ เพื่อรอรับการช่วยเหลือเมตตาจากพุทธบริษัทที่แวะเวียนมาทำบุญเป็นจำนวนมากเชือกขึ้นอย่างไม่เคยมีมาก่อนในประวัติศาสตร์
ผมขอกราบขอบคุณพระเดชพระคุณเจ้า หลวงพ่อหลวงพี่ที่มีเมตตาช่วยอุปการะเลี้ยงช้างด้วยบารมีที่แกร่งกล้า เมตตาให้ใช้ลานวัด ใช้ต้นไม้และแหล่งน้ำของวัดเป็นที่หลบแดด หลบภัย อนุญาตให้คนเลี้ยงได้ข้าวก้นบาตรกิน เพื่อจะมีแรงช่วยดูช้างให้ได้เดินไม่ต้องถูกมัดเลี้ยงนานเกินห้าหกชั่วโมงในแต่ละวัน
บางแห่งได้ศรัทธาจากญาติโยมมาช่วยตอกช่วยสร้างโรงเรือนให้ช้างพอได้อยู่โดยไม่ตากแดดมากเกินไปจนต้องล้มป่วย
พังพุ่มพวง…เป็นแม่ช้างใจดี อยู่ที่ศูนย์อนุรักษ์ช้างไทย สถาบันคชบาลแห่งชาติในพระอุปถัมภ์ เป็นหน่วยหนึ่งภายใต้องค์การอุตสาหกรรมป่าไม้ หรือ ออป.
พังพุ่มพวง เป็น’’แม่รับ’’ คือได้ทำตัวเป็นป้าที่ช่วยรับเลี้ยงช้างอ่อนของแม่อื่นๆที่เลี้ยงลูกไม่เป็นหรือช่วยอุปการะช้างน้อยที่กำพร้ามา ปกป้อง และคอยโอบกอดดูแลช้างเด็กๆอย่างใจเย็นเมตตาเสมอ
ผมจึงขอเข้าไปคาราวะและรับสัมผัสความมีเมตตาอันสุภาพยิ่ง ของพังพุ่มพวงก่อนกิจกรรมใส่บาตรพระสงฆ์ร่วมกับบรรดาช้างในศูนย์อนุรักษ์ช้างไทย ที่อำเภอห้างฉัตร จังหวัดลำปาง
ช้างทนฝนได้ดี แต่ทนแดดได้ไม่นานนักหรอกนะครับ
ปัจจุบัน งานบุญงานบวชของอีสานได้เอื้อให้ช้างตกงานที่กลับถิ่นได้มีงานพอทำเพราะไปรับจ้างช่วยงานแห่บุญบ้าง สิ่งที่จะช่วยได้คืออย่าให้ถึงขนาดเสียงดังจนช้างเครียดและไม่พาแห่บนซีเมนต์ร้อนๆมากนัก
นับว่าดีที่หน่วยงานของรัฐ และบริษัทห้างร้าน ตลอดถึงสหกรณ์ชุมชนหลายแห่งที่พอทราบว่ามีช้างและคนเลี้ยงที่กำลังยากลำบาก มาอยู่ หรือมาผ่านในพื้นที่ ต่างเข้าใจมากขึ้นถึงการเข้าสู่ภาวะทุพโภชนาการของช้างเลี้ยง ก็ได้อนุโลม อนุญาตให้ช้างและคนดูแลช้างได้ใช้ทุ่งหญ้า ใช้ชายป่า ใช้สระน้ำ ใช้บ่อน้ำ ใช้แปลงนาที่เกี่ยวข้าวแล้ว ใช้แปลงข้าวโพดที่เก็บเกี่ยวหักฝักไปแล้ว ปล่อยช้างเข้าไปกินต้นข้าวโพด หรือต้นข้าวที่หมดอายุการให้ผลผลิต โดยไม่ต้องจุดไฟเผา บ้างก็เป็นชมรมสมาคมและเจ้าของผักผลไม้ตกเกรดที่เหลือจำหน่ายจากตลาดสด ตลาดค้าส่งช่วยบอกกล่าวอนุญาตให้คนเลี้ยงช้าง รับผักผลไม้ที่ล้างด่างทับทิมขจัดสารกำจัดศัตรูพืชไปให้ช้างกินช่วยลดความแร้นแค้นลงไปได้บ้าง บางช่วงบางเวลา
บริษัทแสนสิริอนุญาตให้ชาวช้างพาอาสาสมัครนักศึกษาเข้าไปใช้แลนด์แบงก์หรือที่ดินเปล่าที่ยังไม่รีบใช้พัฒนามาจัดสรรบ้านขาย สำหรับปลูกหญ้าเลี้ยงช้าง ซึ่งบัดนี้เก็บเกี่ยวไปส่งแบ่งตามปางตามหมู่บ้านที่พอส่งถึงไปหลายรอบแล้ว
บริษัท ซีพี โดยคุณศุภกิจ เจียรวนนท์เมื่อได้ทราบข่าวสารช้างเลี้ยงกำลังตกยาก ก็ได้บริจาคเม็ดหัวอาหารช้างกว่า60ตันผ่านสมาคมสหพันธ์ช้างไทยไปแจกจ่ายให้ถึงมือคนเลี้ยงช้างทั่วประเทศ แม้แต่ช้างบนเกาะสมุย ช้างเลี้ยงในจังหวัดชายแดนใต้
จริงอยู่ว่าหัวอาหารเหล่านั้นคงช่วยเติมแร่ธาตุและสารอาหารให้ช้างได้ไม่นานเกินเดือน แต่นี่คือน้ำใจที่ใครพอช่วยได้ก็ช่วยด้วยสิ่งที่ตนมี
คุณกัญจนา ศิลปอาชาส่งแตงโมเต็มคันรถบรรทุกไปให้ช้างสุรินทร์ที่ทยอยกลับถิ่นแต่ไม่มีแหล่งป่าแหล่งอาหารที่บ้านคนเลี้ยงและไปอาศัยตามวัดที่สุรินทร์ ก็เป็นตัวอย่างหนึ่ง พาทอดกฐินผ้าป่าหาเงินส่งไปช่วยอนุเคราะห์แก่ช้างในปีโควิดเป็นพิเศษนับล้านบาทก็เป็นอีกตัวอย่าง
ที่กาญจนบุรี มีหลวงพ่อพยายามขุดสระทำแหล่งน้ำและปลูกกล้วยเพื่อช่วยให้ช้างป่าที่ทองผาภูมิพอมีน้ำกินในช่วงหน้าแล้ง
เรื่องเหล่านี้คงมีให้เล่าได้มากมายจนเล่าไม่หมด แต่ล้วนสะท้อนมาจากจิตใจเมตตาและผูกพันต่อช้าง ของประชาสังคมไทยทั้งนั้น
ยิ่งหากรัฐส่วนกลาง รัฐส่วนท้องถิ่นพอช่วยให้มีอะไรเอื้อเฟื้อชาวช้างได้มากขึ้นอีกก็คงจะรวดเร็วทันหน้าแล้งที่กำลังร้อนจัดขึ้นในช่วงนี้ได้อีกแน่
สิ่งละอันพันละน้อยเหล่านี้เอง
ที่อาจพอช่วยให้คนเลี้ยงและช้างไทยจะรอดผ่านวิกฤตโควิดครั้งนี้ไปจนพอไหว
หลายๆเจ้าของช้างปัจจุบันพอได้พึ่งจากการเปิดไลฟ์สดขายตะกร้าผลไม้พืชผักให้ผู้ชมได้บริจาคซื้อออนไลน์ให้ช้างกินรายมื้อ แต่ถ้าจะให้ดีก็ควรตัดใจปิดไฟให้น้องช้างได้หลับได้นอนไม่ดึกนัก
เทคโนโลยีดิจิทัลนี้จึงได้พอช่วยประทังเวลาไม่ต้องให้เกิดปัญหาช้างและคนเลี้ยงต้องออกพาเร่รอนขายความน่าเวทนาที่คนเมืองคงไม่อยากเห็นมาได้ระยะใหญ่พอควรแล้ว
สัตวแพทย์ชั้นนำด้านช้างและคนทำงานด้านช้างได้รวมตัวกันกับหน่วยงานของรัฐผลักดันสร้างเกณฑ์มาตรฐานที่ดีสำหรับปางช้างร่วมกับกรมปศุสัตว์ให้ออกมาใช้เป็นมาตรฐานภาคบังคับ
และกำลังจะมีมาตรฐานรับรองคุณวุฒิวิชาชีพ คนเลี้ยงช้าง ควาญช้าง สัตวบาลช้าง และหมอช้างต่อตามมา
ที่น่าจะสร้างสรรค์กันได้ต่อคือการสร้างทุนเรียนต่อแก่ลูกหลานชาวช้างในสาขาที่จำเป็นต้องเพิ่มเป็นสหสาขาที่ยังไงก็ต้องได้กลับมาใช้กับช้าง
ไม่ว่าจะเรียนเพื่อเลี้ยง เพื่อพัฒนาพันธุ์พัฒนาสวัสดิภาพ หรือสวัสดิการของวงการ
หรือจะเรียนมาเพื่อฝึกปล่อยช้างกลับป่า ที่เราต้องเร่งสร้างเพิ่ม ทั้งพื้นที่ป่า และคุณภาพป่า
สิ่งที่รัฐสภายังรออยู่ก็น่าจะมีร่างพระราชบัญญัติช้างที่น่าจะเร่งส่งเข้ามาบรรจุวาระได้ในเร็ววัน
เพราะขั้นตอนการออกกฏหมายของไทยมีกระบวนการที่กินเวลานาน
แม้เริ่มได้เร็วก็ยังจะต้องอีกนับปีๆจึงจะคลอดออกมาได้
อย่างไรก็ดี
ผมขอส่งกำลังใจให้ชาวช้างมีพลังกายใจช่วยรักษาดูแลสุขภาพทั้งของตนเองและช้างที่ท่านรักษาให้ผ่านหน้าแล้ง หน้าร้อนปีนี้ไปได้อีกครา
เพราะถ้าคนเลี้ยงหมดแรงอำลาวงการไป เราจะไปหาใครที่ไหนเหลืออีกหรือในประชาสังคมคมของพวกเราที่จะสามารถสับเปลี่ยนเรียนเร็วพอจะมาช่วยเลี้ยงช้างที่มีนิสัยเฉพาะและต้องทำงานดูแลให้อยู่ได้แบบ24ชั่วโมงตลอด7วันอย่างนั้น
อันนั้นต่อให้มีเงิน มีทุน และมีที่ให้ใช้เลี้ยง
ก็ไม่มีคนเลี้ยงที่รู้และเสียสละพอแน่นอน
ขอวิงวอนและเชียร์ให้สังคมไทย เป็นพระที่ได้คุ้มเป็นเทวดาที่ได้ครองให้ทั้งคนเลี้ยงและช้างไทยปลอดภัย ผ่านหน้าร้อนอันแห้งแล้งในปีนี้ได้อีกคราว
วีระศักดิ์ โควสุรัตน์ สมาชิกวุฒิสภา
อดีตรัฐมนตรีว่าการกระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา
